KONU 6: Müsenna ve Cemi

12. MÜSENNA ve CEMİ

Hem bu konu için, hem de sonraki konular için aşağıdaki bazı tanımları açıklamak faydalı olacaktır.

1. Merfu: Fail gibi ismin son harekesinin "ötre" olması durumu
2. Mansub: Mef'ul gibi ismin son harekesinin "üstün" olması durumu
3. Carr: Önüne geldiği ismin son harekesini "esre" yapan kelime veya harf
4. Mecrur: İsmin son harekesinin "esre" olması durumu
5. Tesniye: İsmin müsenna (ikili şahıs) siygasına getirilmesi
6. Cemi: İsmin çoğul (üç ve daha fazla şahıs) siygasına getirilmesi

Müfred (Tekil) isimlerin harekesi genelde "ötre"dir. Müsenna ve Cemi yapıldığında harekeleri değişir ve sonlarına çeşitli ekler alırlar.

12.1. İsimlerde Tesniye

İsimler Tesniye yapılırken, ismin Müzekker yada Müennes olması farketmez. Aynı şekilde Tesniye yapılırlar.

✽

Fail gibi ismin merfu olması gereken durumlarda, tesniye yapılırken, müfred ismin sonu "üstün" olur ( آنِ ) takısı eklenir.

Ev (müfred) اَلْبَيْتُ

İki ev (müsenna) اَلْبَيْتَانِ

✽

İsmin mansub veya mecrur olması gereken durumlarda, tesniye yapılırken, müfred ismin sonu "üstün" olur ( يْنِ ) takısı eklenir.

Çocuğu buldum. وَجَدْتُ الْوَلَدَ.

İki çocuğu buldum. وَجَدْتُ الْوَلَدَيْنِ.

Dersi bir kalemle yazdım. كَتَبْتُ الدَّرْسَ بِقَلَمٍ.

Dersi iki kalemle yazdım. كَتَبْتُ الدَّرْسَ بِقَلَمَيْنِ.

✽

Sıfatlar da isim olduğundan ve cümle içerisinde siyga uyumu gerektiğinden, sıfatlar da tesniye yapılır. Yine sıfatın merfu, mansub veya mecrur olması gereken durumlara göre, yukarıdaki aynı ekleri alırlar.

Bir küçük kalem قَلَمٌ صَغِرٌ

İki küçük kalem قَلَمَانِ صَغِرَانِ

İki küçük kalem ile بِقَلَمَيْنِ صَغِرَيْنِ

12.2. İsimlerde Cemi

İsimler Cemi yapılırken, ismin Müzekker yada Müennes olması önemlidir. Bu nedenle üç şekilde Cemi yapılır. Bunlar;

1. Cemi Müzekker Salim
2. Cemi Müennes Salim
3. Cemi Mükesser

a) Cemi Müzekker Salim

✽

Müzekker bir ismin merfu olması gereken durumlarda, cemi yapılırken, müfred ismin sonu "ötre" olur ( ونَ ) takısı eklenir.

Mü'min (müfred) اَلْمُؤْمِنُ

Mü'minler (cemi) اَلْمُؤْمِنُونَ

✽

Müzekker bir ismin mansub veya mecrur olması gereken durumlarda, cemi yapılırken, müfred ismin sonu "esre" olur ( ينَ ) takısı eklenir.

Bir mü'min ile مَعَ الْمُؤْمِنِ

Allah mü'minler ile beraberdir. اَللَّهُ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ.

b) Cemi Müennes Salim

✽

Müennes bir ismin merfu olması gereken durumlarda, cemi yapılırken, müfred ismin sonundaki ta-i tenis, elif-i memdude ve elif-i maksure ekleri düşer ( آتُ ) takısı eklenir.

Kadın öğretmen (müfred) اَلْمُعَلِّمَةُ

Kadın öğretmenler (cemi) اَلْمُعَلِّمَاتُ

✽

Müennes bir ismin mansub veya mecrur olması gereken durumlarda, cemi yapılırken, müfred ismin sonundaki ta-i tenis, elif-i memdude ve elif-i maksure ekleri düşer ( آتِ ) takısı eklenir.

Kadın öğretmenler (-i, ile) اَلْمُعَلِّمَاتِ

✽

Müennes bir ismin nekre olduğu durumlarda, cemi yapılırken, tenvin'leri rahatça alırlar.

Kadın öğretmenler مُعَلِّمَاتٌ

Kadın öğretmenler (-i, ile) مُعَلِّمَاتٍ

c) Cemi Mükesser

İsimlerin müfred halinin bozularak yapılan çoğullardır. Arablardan işitilen gibi kullanılır ya da sözlüklere bakılır. Nekre olmaları durumunda merfu, mansub, mecrur hallerindeki tenvin'leri rahatça alırlar.

12.3. Tesniye ve Cemi Tablosu

Yukarıdaki konuların bir özeti olarak aşağıdaki gibi bir tablo oluşturulabilir:

Cemi	Müsenna	Müfred
ــُـونَ	ــَـانِ	ــُـ	Merfu (Müzekker)
ــِـينَ	ــَـيْنِ	ــِـ ــَـ	Mansub, Mecrur (Müzekker)
ــَـاتُ	ـــتَانِ	ـــةُ	Merfu (Müennes)
ــَـاتِ	ـــتَيْنِ	ـــةِ ـــةَ	Mansub, Mecrur (Müennes)
...lar/ler	İki ...	Bir ...