4. FİİL-İ MAZİ
Fiil-i Mazi, Türkçe'deki "di'li geçmiş zaman"ı ifade eder. Siygalara göre, aşağıdaki ekleri sonlarına alarak yapılır.
| Cemi | Müsenna | Müfred | |
|---|---|---|---|
| ــُـوا | ا | - | Gaib |
| ــْـنَ | تَا | تْ | Gaibe |
| Onlar ... | İkisi ... | O ... | |
| ــْـتُمْ | ــْـتُمَا | ــْـتَ | Muhatab |
| ــْـتُنَّ | ــْـتُمَا | ــْـتِ | Muhataba |
| Siz ... | İkiniz ... | Sen ... | |
| ــْـنَا | ــْـنَا | ــْـتُ | Mütekellim |
| Biz ... | İkimiz ... | Ben ... |
✽
Dikkat edilirse; Cemi-Gaib siygasında kelimenin son harekesi "ötre" ( ــُـ ) yapılarak ek almaktadır. Ayrıca Cemi-Gaibe ile Muhatab, Muhataba ve Mütekellim siygalarında kelimenin son harekesi "cemz" ( ــْـ ) yapılarak ek almaktadır.
✽
Fillerin ilk hâli, Müfred-Gaib siygasında Fiil-i Mazi manasındadır. Aşağıdaki tabloda "yazmak" fiilinin siygalara göre tablosu verilmiştir.
Yazdı
كَتَبَ
| Cemi | Müsenna | Müfred | |
|---|---|---|---|
| كَتَبُوا | كَتَبَا | كَتَبَ | Gaib |
| كَتَبْنَ | كَتَبَتَا | كَتَبَتْ | Gaibe |
| Onlar yazdı | İkisi yazdı | O yazdı | |
| كَتَبْتُمْ | كَتَبْتُمَا | كَتَبْتَ | Muhatab |
| كَتَبْتُنَّ | كَتَبْتُمَا | كَتَبْتِ | Muhataba |
| Siz yazdınız | İkiniz yazdınız | Sen yazdın | |
| كَتَبْنَا | كَتَبْنَا | كَتَبْتُ | Mütekellim |
| Biz yazdık | İkimiz yazdık | Ben yazdım |
4.1. Olumsuz Fiil-i Mazi
✽
Fiil-i Mazi'nin önüne ( مَا ) eklenirse, mânâ olumsuz olur.
Yapmadım
مَا عَمِلْتُ
5. FAİL
Fail, Türkçe'deki "Özne"yi ifade eder, "fiili yapan kişi ya da şey" demektir.
✽
Fail'in harekesi daima "ötre" veya "tenvinli ötre"dir ( -ٌ -ُ ). Kelimenin özel isim olmasına ya da Nekre / Marife olmasına göre "tenvinli" ya da "tenvinsiz"dir.
✽
Cümle içerisinde fail ve fiil arasında siyga bakımından uyum olmalıdır.
Halid yazdı.
كَتَبَ خَالِدٌ.
Ayşe yazdı.
كَتَبَتْ عَائِشَةُ.
6. MEF'ULUN BİH
Mef'ulun bih, Türkçe'deki "Tümleç" görevi görür ve cümle içerisindeki "neyi?", "kimi?", "ne?" sorularına cevap veren kelimedir.
✽
Mef'ul' ün harekesi daima "üstün" veya "tenvinli üstün"dür ( -ً -َ ). Aynen isimlerdeki gibi, kelimenin Nekre yada Marife olmasına göre harekesi "tenvinli" yada "tenvinsiz"dir.
Baba suyu içti.
شَرِبَ الْاَبُ الْمَاءَ.
Öğrenci kitap okudu.
قَرَأَ التِّلْمِيزُ كِتَابً.
